وابی سابی چیست ؟

وابی سابی از آن واژگانی است که اهالی مد، طراحی و حتی فلسفه هم زیاد می‌شنوند و هم زیاد از آن استفاده می‌کنند. جایگاه این دیدگاه و واژه در دنیای زیبایی‌شناسی به اندازه‌ای گسترده شده است که امروزه نمایشگاه‌های مختلف و مجموعه طراحی‌های متنوعی با موضوع و گرایش وابی سابی در جهان برگزار و عرضه می‌شود. به همین دلیل آشنایی با این مفهوم و جایگاه آن در دنیای طراحی و مد اهمیت قابل توجهی دارد.

بر اساس افسانه‌های ژاپنی، مردی جوان به نام سن نو ریکیو به دنبال یادگیری مجموعه‌ای از سنت‌ها به نام «راه چای» بود. او خدمت استاد چای تاکینو جو رفت که از او خواست تا باغ را سر و سامان دهد. ریکیو خرابی‌ها را به کناری زد و باغ را مرتب کرده و نهایتاً گیاهان چای را هرس کرد. پیش از آن‌که نتیجه کار خود را به استاد نشان دهد، به صورت تصادفی درخت گیلاسی را تکان داد و چند شکوفه از آن بر زمین ریخت. مردم ژاپن از آن زمان ریکیو را به عنوان مردی مورد احترام قرار می‌دهند که عمق زیبایی را درک کرد که بعدها به وابی سابی مشهور شد.

وابی سابی را در برهنه‌ترین معنی می‌توان به مفهوم هنری ژاپنی در یافتن زیبایی در نقص و ژرفای طبیعت، در پذیرش چرخه طبیعی رشد، تباهی و مرگ دانست. نگاهی ساده، کند و بی واسطه که زیبایی را ورای هر چیزی قرار می‌دهد. وابی سابی یعنی بازار روز، نه فروشگاه‌های لوکس، یعنی چوب‌های قدیمی نه روکش لعاب دیده، این نگاه ترک خوردگی‌ها و فرسودگی‌ها را می‌ستاید، هر آن چیزی که نشانی از زمان و مرور آن داشته باشد. وابی سابی به ما می‌آموزد که همه چیز روی این کره خاکی، حتی جهان مادی اطراف ما، گذرا و در روند بازگشت به خاکی است که ما همه از آن آمده‌ایم. با وابی سابی می‌آموزیم که به لکه‌های پوستی، به خاک گرفتگی، به لبه‌های پوسیده و هر آنچه نشانی از مرور زمان دارد، نگاهی زیبایی شناسانه داشته باشیم.

وابی سابی نوعی زیبایی نادیدهگرفتهشده است از آن نوع زیبایی که با صبوری منتظر می‌ماند تا کشف شود. نوعی نگاه بخشی است. شاخه‌ای که نماینده کل درخت است، نوارهایی که خورشید را می‌پوشانند و ماهی که بخش بزرگی از آن پشت ابر پنهان است. نوعی زیبایی غنی و آرام که شگفت آور اما غیرواضح است، چیزی که شاید مدتهای طولانی در کنار شما حضور داشته است. از نظر ژاپنی‌ها وابی سابی در آرامش یک باغ، در بوی سبزه‌ها و در مزه دل انگیز چای معنا می‌یابد.

دایستز سوزوکی، از پیشگامان جهانبینی وابی سابی و از اولین کسانی که این مفهوم را به زبان انگلیسی تشریح کرد، آن را «تکریم زیباییشناسانه فقر» می‌داند اما در نگاه او فقر به معنی نیاز وحشتناک مالی که ما می‌شناسیم، نیست. از نظر آنها فقر یعنی برداشتن بار سنگین نگرانی‌های مالی از زندگی خودمان. وابی از ریشه وا در ژاپنی گرفته شده است که به معنی صلح، هارمونی و توازن است. استاد جو او، در قرن شانزدهم میلادی که دوران چای کاری در ژاپن بود، وابی را کسی تعریف می‌کند که هیچگاه ناراضی نمی‌شود حتی زمانی که هیچ جایی برای کاشت چای ندارد.

اما مفهوم وابی سابی جایگاه خاصی و پرطرفداری نیز در عرصه طراحی و مد دارد. در طراحی داخلی وابی سابی با نگاهی مینیمالیستی همراه است. اینکه به انسان و نه به ماشین ارجحیت دهیم. آنچه در خانه قرار دارد با هم مقایسه شده و موارد تکراری حذف می‌شوند تا جایی که تنها موارد باقیمانده به خاطر زیبایی یا کاربرد (و در حالت ایده‌آل به خاطر هر دوی این موارد) در جایگاه خود استفاده شوند. اما معیار این انتخاب در کجاست؟ در هر آن چیزی که برای شما ارزش داشته یا از استفاده از آن لذت می‌برید، مانند شیرداغکنی که برای شما ارزش دارد و هنوز هم کاملاً سالم است؛ چیزهایی که انعکاسی از عشق و هنر سازنده آن هستند: صندلی که پدربزرگ‌تان ساخته است، سورتمه‌ای که در ششسالگی سوار می‌شدید و روسری که خودتان بافته‌اید، تکه‌هایی از گذشته خودتان.

طراحی دکور به سبک وابی سابی معمولا به ایجاد فضایی خاموش و کم نور با سایه‌های زیاد منجر می‌شود. مواد طبیعی که در معرض فرسودگی شکستن، ترک خوردن و فرو افتادن قرار دارند. مجموعه رنگ‌های آن معمولا محدود به قهوه‌ای، سیاه، خاکستری، سبز و خاکی است. هرچند این مجموعه رنگ می‌تواند نشانه‌ای از عدم آزادی عمل در طراحی باشد اما در عین حال منجر به نوآوری و خلاقیت در طراحی می‌شود. کیمونوهای ژاپنی با صدها رگه مختلف از رنگ خاکستری طراحی می‌شوند. تنها کافی است که رنگ مورد علاقه خودتان را انتخاب کنید.

البته در معماری و طراحی داخلی ساختمان وابی سابی هرگز به معنی درهم ریختگی و شلختگی نیست. نمی‌توانید رختخواب خود را مرتب نشده رها کنید و آن را وابی سابی بدانید. مرزی معنادار میان خاکی بودن و کثیف بودن وجود دارد. وابی سابی هرگز به معنی بهم ریختگی نیست و اشیای فرسوده تنها زمانی ارزش جادویی پیدا می‌کنند که همخوانی زیباشناسانه‌ای با محیط اطراف خود و با ارزش‌های معنوی منسوب به ‌آنها داشته باشند.

وابی سابی در صنعت مد پوشاک و بویژه مد زنانه نیز جایگاه خاصی دارد. بر اساس فلسفه وابی سابی، مجموعه طراحی شده بر اساس این دیدگاه متکی بر آن است که «زیبایی چیزی است که در موقعیت، شرایط یا فضایی خاصی میان یک چیز و چیزی دیگر اتفاق می‌افتد». این یعنی زیبایی و جذابیت پوشاک طراحی شده با مفهوم وابی سابی تنها به جلوه بیرونی آنها محدود نشده بلکه جزئیاتی مانند زنجیره فروش، روند تولید و کار دست هنرمندان دخیل در خلق هر تکه نیز در آن تاثیرگذار است.
یکی از شناختهشده‌ترین چهره‌های عرصه طراحی مد زنانه در مفهوم وابی سابی، میشل کوهن (Michele Cohen) طراح اسپانیایی بود که خیلی زود متوجه شد چطور می‌توان منافع غذاهای ارگانیک در مقایسه با غذاهای معمولی را به عرصه تولید پوشاک تسری داد. او در سال ۲۰۱۱ برندی را به نام اکو فشن راه اندازی کرد که هدف از آن فعالیت در طراحی با نگاه وابی سابی بود و به گفته خودش به دنبال «ساده‌ کردن داشتن سبک زندگی سالم و احساس و ظاهری زیبا برای زنان» بود. این برند فعالیت خود را از کشور اسپانیا آغاز کرد اما اکنون دفتر مرکزی آن در آمریکا قرار دارد. محصولات این برند همگی با نگاه وابی سابی طراحی می‌شوند و در چهار گروه طبیعی، بازیافتی و دست‌ساز، دسته بندی می‌شوند.